بایوس BIOS چیست؟
سیستم ابتدایی ورودی و خروجی (BIOS)، مجموعه کوچکی از دستورات هستند که در هنگامی که کامپیوتر روشن می شود، اجرا خواهند شد.
BIOS ارتباطی با سیستم عامل نداشته و کاملا وابسته به سخت افزارهای الکترونیکی یک کامپیوتر می باشد.
هدف اصلی BIOS، فعال سازی صفحه کلید، صفحه نمایش است و پس از آن، برنامه کوچکی فرا خوانده می شود که بارگذار بوت را فرا خوانده که به نوبه خود منجر به راه اندازی سیستم عامل خواهد شد.
بارگذار بوت یا بوت لودر، در اولین پارتیشن یک دستگاه ذخیره کننده اطلاعات قرار دارد و به آن بوت سکتور یا مستر بوت رکورد (MBR) گفته می شود.
در صورتی که چندین دستگاه ذخیره کننده اطلاعات موجود باشد، BIOS از طریق لیستی که آن نیز قابل برنامه ریزی بوده، به دنبال اولین بوت لودر موجود خواهد گشت.
BIOS (سیستم ورودی/خروجی اصلی) برنامه ای است که ریزپردازنده کامپیوتر برای راه اندازی سیستم کامپیوتری پس از روشن شدن از آن استفاده می کند.
همچنین جریان داده بین سیستم عامل کامپیوتر (OS) و دستگاه های متصل شده مانند هارد دیسک، آداپتور ویدئو، صفحه کلید، ماوس و چاپگر را مدیریت می کند.
تاریخچه BIOS
اصطلاح BIOS اولین بار در سال 1975 توسط دانشمند کامپیوتر آمریکایی گری کیلدال ابداع شد.
این کامپیوتر در سال 1981 در اولین کامپیوتر شخصی آیبیام گنجانده شد و در سالهای بعد، در سایر رایانههای شخصی محبوبیت پیدا کرد و برای مدتی به بخشی جدایی ناپذیر از رایانهها تبدیل شد.
با این حال، محبوبیت BIOS به نفع یک فناوری جدیدتر کاهش یافته است:
رابط میانافزار توسعهپذیر یکپارچه (UEFI). اینتل در سال 2017 برنامه ای را برای قطع پشتیبانی از سیستم های قدیمی BIOS تا سال 2020 اعلام کرد و UEFI را جایگزین آنها کرد.
استفاده از BIOS
کاربرد اصلی BIOS این است که به عنوان یک واسطه بین سیستم عامل ها و سخت افزاری که روی آن اجرا می شود عمل کند.
BIOS از نظر تئوری همیشه واسطه بین ریزپردازنده و اطلاعات کنترل دستگاه ورودی/خروجی و جریان داده است.
اگرچه، در برخی موارد، BIOS میتواند ترتیبی دهد که دادهها مستقیماً از دستگاههایی مانند کارتهای ویدیویی به حافظه منتقل شوند که برای مؤثر بودن به جریان داده سریعتر نیاز دارند.
BIOS چگونه کار می کند؟
بایوس همراه با کامپیوترها به عنوان سیستم عامل روی تراشه روی مادربرد ارائه می شود. در مقابل، سیستمعاملی مانند ویندوز یا iOS میتواند توسط سازنده یا فروشنده از قبل نصب شود یا توسط کاربر نصب شود.
بایوس برنامه ای است که روی یک تراشه حافظه فقط خواندنی قابل برنامه ریزی (EPROM) قابل پاک شدن برای ریزپردازنده قابل دسترسی است.
هنگامی که کاربران رایانه خود را روشن می کنند، ریزپردازنده کنترل را به برنامه BIOS که همیشه در همان مکان در EPROM قرار دارد، منتقل می کند.
هنگامی که BIOS یک کامپیوتر را بوت می کند، ابتدا تعیین می کند که آیا همه پیوست های لازم در جای خود هستند یا خیر.
هر قطعه سخت افزاری حاوی فایل هایی که کامپیوتر برای راه اندازی نیاز دارد، دستگاه بوت نامیده می شود.
پس از آزمایش و اطمینان از عملکرد دستگاههای بوت، بایوس سیستمعامل یا بخشهای کلیدی آن را از یک هارد دیسک یا درایو دیسکت (دستگاه راهاندازی) در حافظه دسترسی تصادفی (RAM) رایانه بارگیری میکند.
4 عملکرد BIOS
BIOS بلافاصله پس از روشن شدن کامپیوتر سخت افزار کامپیوتر را شناسایی، پیکربندی، تست و به سیستم عامل متصل می کند. ترکیب این مراحل فرآیند بوت نامیده می شود.
این وظایف هر کدام توسط چهار عملکرد اصلی BIOS انجام می شود:
- خودآزمایی روشن (POST). قبل از بارگیری سیستم عامل، سخت افزار رایانه را آزمایش می کند.
- لودر بوت استرپ. این سیستم عامل را تعیین می کند.
- نرمافزار/درایورها. این نرمافزار و درایورهایی را که پس از اجرا با سیستمعامل ارتباط دارند، مشخص میکند.
- راه اندازی نیمه هادی اکسید فلزی (CMOS). این یک برنامه پیکربندی است که کاربران را قادر می سازد تنظیمات سخت افزار و سیستم را تغییر دهند. CMOS نام حافظه غیر فرار BIOS است.
دسترسی به BIOS
با بایوس، سیستمعامل و برنامههای کاربردی آن از درک جزئیات دقیق، مانند آدرسهای سختافزار رایانه، دستگاههای ورودی/خروجی متصل رها میشوند.
وقتی جزئیات دستگاه تغییر می کند، فقط برنامه BIOS باید تغییر کند. گاهی اوقات، این تغییر می تواند در حین تنظیم سیستم ایجاد شود.
کاربران می توانند از طریق BIOS Setup Utility به BIOS دسترسی پیدا کرده و آن را پیکربندی کنند.
دسترسی به BIOS Setup Utility تا حدودی بسته به رایانه مورد استفاده متفاوت است. با این حال، مراحل زیر به طور کلی کاربران را قادر می سازد تا از طریق Setup Utility به BIOS دسترسی پیدا کرده و پیکربندی کنند:
- کامپیوتر را بازنشانی یا خاموش کنید.
- وقتی رایانه دوباره روشن میشود، به دنبال پیامی باشید که میگوید «ورود به تنظیمات» یا چیزی مشابه. همراه با آن پیام کلیدی است که کاربر باید آن را فشار دهد تا وارد پیکربندی سیستم شود. در اینجا یک پیام مثالی است که ممکن است کاربر ببیند: "برای ورود به تنظیمات BIOS، [کلید] را فشار دهید." برخی از کلیدها که اغلب به عنوان اعلان استفاده می شوند عبارتند از: Del، Tab، Esc و هر یک از کلیدهای عملکرد (F1-F12).
- با مشاهده درخواست، سریع کلید مشخص شده را فشار دهید.
پس از ورود به BIOS Setup Utility، کاربران می توانند تنظیمات سخت افزاری را تغییر دهند، تنظیمات حافظه را مدیریت کنند، ترتیب بوت یا دستگاه بوت را تغییر دهند، و رمز عبور BIOS را در میان سایر کارهای پیکربندی بازنشانی کنند.
امنیت BIOS
امنیت BIOS یک جزء تا حدی نادیده گرفته شده در امنیت سایبری است. با این حال، همچنان باید مدیریت شود تا هکرها از اجرای کدهای مخرب بر روی سیستم عامل جلوگیری کنند.
گروه امنیتی Cylance، در سال 2017، نشان داد که چگونه نقصهای امنیتی مدرن بایوس میتواند برنامههای باجافزار را در UEFI مادربرد فعال کند و از آسیبپذیریهای بایوس رایانه شخصی دیگر سوء استفاده کند.
یکی دیگر از اکسپلویت های منحصر به فرد مربوط به دستکاری BIOS، Plundervolt بود. Plundervolt میتواند برای خراب کردن منبع تغذیه رایانه در زمانی که دادهها روی حافظه نوشته میشد، استفاده شود و باعث ایجاد خطاهایی شود که منجر به شکافهای امنیتی میشود.
اینتل یک پچ بایوس برای دفاع در برابر آن منتشر کرد.
سازندگان BIOS
BIOS، در ابتدا، در ابتدا متعلق به IBM بود. با این حال، برخی از شرکتها، مانند فنآوریهای فونیکس، نسخه اصلی آیبیام را مهندسی معکوس کردهاند تا نسخهی خود را بسازند.
فینیکس، با انجام این کار، به شرکتهای دیگر اجازه داد تا کلونهایی از رایانه شخصی IBM ایجاد کنند و مهمتر از آن، رایانههای غیر آیبیام که با بایوس کار میکنند بسازند.
یکی از شرکت هایی که این کار را انجام داد Compaq بود.
امروزه بسیاری از تولیدکنندگان مادربردهایی را با تراشه های بایوس تولید می کنند.
چند نمونه به شرح زیر است:
- AMI
- ایسوس
- فاکسکان
- هیولت پاکارد (HP)
- ریکو
دانستن سازنده مادربرد مهم است زیرا کاربران ممکن است بخواهند درایورهای بایوس و چیپست خود را (درایورهایی که سیستم عامل را قادر میسازد با سایر دستگاههای موجود در رایانه مانند کارت گرافیک کار کند) به جدیدترین نسخهها به روز رسانی کنند.
بهروزرسانیهای درایور ممکن است عملکرد رایانه را بهبود بخشد یا آسیبپذیریهای امنیتی اخیر در سطح BIOS را اصلاح کند. هر سازنده راه منحصر به فردی برای به روز رسانی این درایورها دارد.